Amalia Speeldoos in het zonnetje

Op Koningsdag, of Woningsdag dit jaar, kwam het museum met een koninklijk collectiestuk naar de mensen thuis! Deze dag stond de bijzondere Amalia Speeldoos, een tijdelijke bruikleen uit de Koninklijke Verzamelingen, centraal voor jullie.

De Amalia Speeldoos

Bij de geboorte van Kroonprinses Catharina-Amalia van Oranje-Nassau in 2003, gaven de leden van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal haar een speeldoos cadeau. Natuurlijk wilden zij graag een bijzonder exemplaar geven en vroegen Museum Speelklok daarom om raad. De keuze viel uiteindelijk op een kwaliteitsspeeldoos met repertoire van Mozart, met onder andere Glockenspiel uit de opera Die Zauberflöte (1791). Dankzij een bijzonder technisch mechanisme, is het mogelijk dat maar liefst drie naast elkaar geprogrammeerde melodieën elkaar steeds automatisch afwisselen.

De speeldoos, in 2003 gemaakt door de Zwitserse firma S.A. Reuge, behoort tot de Koninklijke Verzamelingen maar bevindt zich momenteel tijdelijk in de Koninklijke Kamer van Museum Speelklok! Een kamer vol speelklokken en speeldozen met koninklijke allure. Bekijk en beluister de Amalia Speeldoos hieronder zelf in de korte video, waarin onze uurwerkrestaurator Friedell Derksen er meer over vertelt.

Mechanische muziekinstrumenten voor vorsten

Wist je dat er een lange traditie bestaat in het schenken van mechanische muziekinstrumenten aan vorsten? Verschillende gelegenheden gaven aanleiding tot het schenken van een kostbaar, exclusief, bewegend en musicerend object, vaak vervaardigd met de meest exclusieve materialen zoals goud, zilver, ebbenhout en edelstenen. Verjaardagen bijvoorbeeld, en geboortes van troonopvolgers, maar ook bezoeken van vorsten aan steden of handelsmissies aan andere landen.

De eerst bekende voorbeelden stammen al uit de 16de eeuw, waarbij Augsburg (Duitsland) een centrum was van de vervaardiging van tafelstukken en pronkkabinetten met mechanische muziek. Sophie van Brandenburg schonk met kerstmis in 1589 bijvoorbeeld een kostbare kerstautomaat aan haar echtgenoot Keurvorst Christian I van Brandenburg.

In de 18de eeuw namen handelsreizigers pronkklokken met mechanische muziek mee op hun handelsmissies naar het keizerrijk van China. Deze muziekklokken werden in paren aan de Chinese Keizer geschonken, want in China was het ‘not done’ om één enkele klok aan iemand te schenken, dan wenste je iemand de dood in.

Vanaf het eind van de 18de eeuw, wanneer de techniek van de mechanische muziek het toelaat om ook kleine vernuftige instrumenten te maken, werd er vaak een muziekdoosje (soms met een kleine vogelautomaat in de deksel) in de vorm van een snuifdoos geschonken.

Koninklijk blauw

In deze traditie past het geschenk van de Amalia Speeldoos in 2003 voor haar geboorte natuurlijk perfect. Met de hulp van Museum Speelklok kreeg onze Kroonprinses deze exclusieve cilinderspeeldoos, die door zijn grote ovale vorm en koninklijk-blauwe kleur goed opvalt!

De maker van de Amalia Speeldoos

Sinds 1865 produceert S.A. Reuge traditionele speeldozen in de Zwitserse bergen in het dorpje Sainte-Croix. Het dorp vormde het bekende centrum van de opkomende muziekdoosindustrie in de tweede helft van de 19de eeuw. Als pionier slaagde Charles Reuge erin een muzikale cilinder en een miniatuurkam in een uurwerk te integreren. De firma Reuge heeft zijn vaardigheden en leiderschap door de jaren heen opgebouwd door veel nieuwe melodieën en een schat aan melodieën te ontwikkelen die hen onderscheidden van de concurrenten. Tegenwoordig is Reuge een echte meester in mechanische muziek.

Wilhelmina Speeldoos

Naast de Amalia Speeldoos bevindt zich in de Koninklijke Kamer van Museum Speelklok ook de Wilhelmina Speeldoos. Deze speeldoos is rond 1890 aangekocht voor het jeugdige prinsesje Wilhelmina (180-1962) om haar via het gevarieerde repertoire op de speelrol spelenderwijs vertrouwd te maken met de lichtklassieke muziek. De gezellige en ongetwijfeld educatieve negentiende-eeuwse potpourri van acht muziekstukken omvat verschillende melodieën die toen erg bekend waren!

De Koninklijke Kamer

De blinkende speelklokken en speeldozen die in de Koninklijke Kamer te zien zijn, werden vroeger vaak gebruikt om status en macht te benadrukken. Kijk naar de mooiste speelklokken doordrenkt van symboliek. Bewonder de kostbare materialen en de vernuftige techniek. Luister naar pareltjes van componisten zoals Georg Friedrich Händel. De koninklijke connecties van deze instrumenten liegen er niet om: Marie Antoinette, Napoleon, Frederik de Grote, Maria Theresia en onze eigen familie Van Oranje hebben een link met de topstukken!