Straatorgel De Hindenburg tijdelijk in Museum Speelklok

Straatorgel de Hindenburg laat na een lange tijd weer van zich horen in Museum Speelklok!

Van 2 t/m 25 oktober staat straatorgel de Hindenburg tentoongesteld in Museum Speelklok. Dit bijzondere orgel behoort sinds de overname van de hele orgelcollectie van de firma Perlee in 2008 tot de collectie van Museum Speelklok.

Dankzij deze overname had Museum Speelklok maarliefst drie 90-toets orgels in de collectie, waaronder de Hindenburg. Maar omdat de Hindenburg technisch en visueel niet meer in een al te goede staat verkeerde, werd na bijna tien jaar een overeenkomst gesloten dat het orgel weer terug zou keren naar Zaltbommel. Wel pas nadat een goede restauratie had plaatsgevonden. Deze restauratie, zowel het orgel als het front, is dit jaar afgerond. Het orgel is daarom tijdelijk in het museum te zien voordat deze weer op de straten van Zaltbommel gaat spelen.

Speciale concertavond

Wil je de Hindenburg graag een keer zien en horen spelen? Kom dan tussen 2 en 25 oktober naar Museum Speelklok. Of bezoek onze speciale concertavond op 2 oktober! Op deze avond staat de Hindenburg in de spotlight en wordt ook een nieuwe cd gepresenteerd.

Geschiedenis van de Hindenburg

In 1930 begon Carl Frei in Breda met de bouw van een serie nieuwe straatorgels, het type 90-toets. Voornaamste opdrachtgever was Louis Holvoet. Voor Holvoet bouwde Frei het eerste 90-toets orgel met biphone. Dit orgel, de Biphone van Holvoet, werd bouwde Frei in 1934 samen met zijn zoon. Als basis gebruikten zij een 62-toets De Vreese dansorgel, die vóór de Eerste Wereldoorlog gebouwd was in Antwerpen.

De oorspronkelijke naam van de nieuwe 90-toets was de Biphone van Holvoet, omdat het orgel het register biphone had. Later kreeg het de bijnaam ‘Hindenburg’, omdat men vond dat de gebeeldhouwde kop in het front leek op die van de Duitse president Paul von Hindenburg, die in 1934 was overleden.

Het orgel werd in de winter van 1934 bij Holvoet afgeleverd, maar kwam pas in het voorjaar van 1935 op straat. Arie Hanselman reed er van 1935 tot het begin van de oorlog in 1939 mee rond in Rotterdam en omstreken. Na Arie Hanselman werd het orgel nog even verhuurd aan de familie Tegelaar in Delft, die het op een wagen met luchtbanden zette, en er twee orgelbeelden op plaatste. Na het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940 verkocht Holvoet al zijn orgels. De Biphone ging naar Perlee in Amsterdam. Deze verkocht hem echter meteen weer aan Koos Schermer in Rotterdam, die het op zijn beurt weer verkocht aan zijn zwager Willem Roos. Na het overlijden van Willem Roos in 1955 kocht Perlee de Hindenburg weer terug.

De Hindenburg bij Perlee

Perlee veranderde een paar dingen aan het orgel. Zo werden de originele zijvleugels vervangen, werden de twee schelpen van de kap verwijderd en werd het hele front opnieuw gedecoreerd door de zoon van Gijs Perlee, Gijs junior, in voornamelijk gele tinten. Muzikaal bleef het orgel vrijwel origineel, slechts de bijzondere voorste rij van de bourdon is vervangen door een andere bourdon uit een niet meer functionerend Carl Frei orgel. Het front werd rond 1960 opnieuw gedecoreerd door Gijs Perlee, nu in roze tinten. Ook in 1970 was het front aan een decoratiebeurt toe. Wederom uitgevoerd door Gijs Perlee, in de kleurstelling zoals die sindsdien gebleven is.

De Hindenburg in Zaltbommel

In mei 1965 kwam de Hindenburg naar Zaltbommel, waar orgelliefhebber Guus Pieters uit Amsterdam zijn lievelingsorgel op hobbybasis op zaterdagen exploiteerde. Het orgel kreeg in die periode twee orgelbeelden en won prijzen op draaiorgelconcoursen op vele plaatsen in het land. In Zaltbommel heeft het orgel het hart gestolen van Martin Conrads, die er als kind al achteraan liep, en die vanaf 1992 zelf de exploitatie heeft overgenomen.

Het muziekrepertoire van de Hindenburg

Het muziekrepertoire is erg interessant. Bij het orgel is veel originele muziek van Carl Frei – die behalve orgelbouwer ook een begaafd componist en arrangeur was – bewaard gebleven, waaronder marsen, walsen en serenades, veel tophits uit die tijd maar ook prachtige opera- en operettefantasieën. Na de oorlog leverde Gerard Razenberg het repertoire, die veel populaire muziek uit die jaren maakte. Nog weer later is er repertoire geleverd door onder meer Tom Meijer, Jan Kees de Ruijter en Hiddo van Os.

Restauratie Hindenburg

Sinds 2008 behoord de Hindenburg dus tot de collectie van Museum Speelklok. Helaas moest de Hindenburg toen, na bijna 50 jaar, Zaltbommel verlaten. Maar vanwege technische en visuele gebreken, is er afgesproken dat het orgel na een goede restauratie weer terugkeert naar Zaltbommel. De restauratie is uitgevoerd door het team van Martin Conrads met assistentie van Peter van den Berg uit Museum Speelklok. Het front was in erg slechte conditie. Eerst is er nauwgezet kleurenonderzoek gedaan, waarbij de naam van De Vreese en het adres van danszaal/verhuurbedrijf in Antwerpen onder oude verflagen te voorschijn kwam. Daarna is het front technisch gerestaureerd door Franky Vlaeminck. De decoratie werd daarna verzorgd door Pieter van Aken. Er werd voor gekozen om de laatste schildering van Gijs Perlee uit 1970 nauwgezet geheel te kopiëren.