Tentoonstellingen 2021

Lees hier meer over de tentoonstellingen die in 2021 in Museum Speelklok hebben plaatsgevonden.

Tentoonstelling Toeval bestaat niet
‘Dat kán geen toeval zijn!’ Dit heb je vast wel eens gezegd, maar heb je daar eigenlijk wel eens echt goed over nagedacht? Want wat is toeval eigenlijk? Het winnen van een loterij? De ogen die je gooit met een dobbelsteen? Met de interactieve tentoonstelling Toeval bestaat niet lieten we bezoekers nadenken over toeval in de (mechanische) muziek aan de hand van de zelfspelende muziekinstrumenten van de geniale instrumentenbouwer Diederich Nicolaus Winkel.

In Museum Speelklok lijkt het toeval ver te zoeken. Om een zelfspelend muziekinstrument zelf live muziek te laten maken, is juist volledige controle nodig. Elk radertje, pinnetje en schroefje moet kloppen. De zelfspelende muziekinstrumenten van Winkel zetten dat idee op z’n kop. In 1821 voltooide Winkel in Amsterdam zijn meesterwerk: het Componium. Een mechanisch instrument dat op basis van toeval muziek maakt en nu voor het eerst te zien is in Museum Speelklok. Helaas werkt het ruim 3,5 meter hoge origineel niet meer, maar Martin Paris, restaurator bij Museum Speelklok, heeft speciaal voor de overzichtstentoonstelling een werkende mini-versie weten te maken. Een geweldige prestatie!

Tentoonstelling Speelklok Models
Mechanische muziekinstrumenten omringen mensen al eeuwenlang met muziek, op haast magische wijze. Dat is tegenwoordig een niet weg te denken gemak. Maar eeuwen geleden – in een tijd zonder versterkers, internet en alle mogelijke gadgets – was dat haast een onverklaarbaar wonder. Toch waren ook de eerste muziekmachines het gevolg van technisch ontwikkelingen, makers met durf en volgde de inventies elkaar in rap tempo op. Hoe werd toen het onmogelijke mogelijk gemaakt?

Oud-directeur van Museum Speelklok Jan Jaap Haspels en uurwerkverzamelaar Ian Hammond deelden een gepassioneerde belangstelling voor hoe mechanische muziekinstrumentenwerken en klinken. In de jaren ’80 en ’90 van de 20e eeuw, maakten zij daarom zogenaamde ‘working models’. Deze replica’s baseerden zij op historische topstukken, die niet meer werkten of verloren waren gegaan. Daarbij gebruikten ze materialen en technieken zoals die oorspronkelijk werden toegepast, waardoor ze klinken zoals ze in het verleden hadden kunnen klinken. De muziekinstrumenten die Haspels en Hammond maken, waren in Speelklok Models voor het eerst in een gezamenlijke opstelling te bewonderen.  

Ter nagedachtenis aan Jan Jaap Haspels, die met jarenlange toewijding zoveel tijd en energie aan het museum heeft gegeven.