Tijdens de concertavond van de Kring van Draaiorgelvrienden op vrijdag 3 oktober was het straatorgel de Arabier voor het eerst in twee jaar weer te zien en te horen in Museum Speelklok. De restauratie van de Arabier vond plaats in het Restauratieatelier van Museum Speelklok. Het orgel draagt een rijke geschiedenis met zich mee. Het bevat zowel orgelboeken van klassieke stukken van Bach tot popmuziek. Sinds 2008 schittert de Arabier in Museum Speelklok.

De Arabier in Groningen

Mevrouw Winters-Elderman zorgde voor een bijzonder en ontroerend moment tijdens de avond. In haar toespraak vertelde zij over haar vader, de heer Elderman. Hij was van 1952 tot 1977 exploitant van de Arabier in Groningen. In die tijd kreeg het orgel zijn grote bekendheid dankzij de vele grammofoonplaten die ervan werden gemaakt. Romke de Waard, rechter en medeoprichter van Museum Speelklok, arrangeerde tientallen muziekstukken voor de Arabier.

De geschiedenis van de Arabier

De Arabier werd in 1925 gebouwd door de Antwerpse orgelbouwer Pierre Verbeeck. In 1948 vonden grootscheepse aanpassingen plaats. Deze maakten het draaiorgel zoals we dat nu kennen. Het front leek erg op dat van Decap-orgels uit die tijd. De schilderstukken van de Arabier tref je op meerdere orgels aan omdat Verbeeck en Decap dezelfde frontenleverancier hadden. De beschilderingen zijn een voorbeeld van het exotisme ze verheerlijken het ‘verre’ Oosten, maar zijn daarmee stereotyperend. Het schilderwerk werd ook gerestaureerd de afgelopen twee jaar.

De Arabier op de Nederlandse straten

Na aanschaf speelde de Arabier al in 1926 in Amsterdam bij vergunninghouder Herman Tokkie. In 1933 werd het orgel uitgebreid met een accordeon en speelde het in Hoorn, Enkhuizen, Den Helder en IJmuiden. De firma Perlee kocht het orgel in 1935 en plaatste onder andere een bourdonregister. De accordeon bleek op straat niet te voldoen, was snel vals en werd weer verwijderd. Dit geeft dus aan dat orgels aangepast werden door (nieuwe) technische mogelijkheden, maar dus ook zeker aan de hand van de op dat moment heersende smaak.

Het orgel tijdens de oorlog en daarna

De Arabier werd daarna in Amsterdam gebruikt en stond van ca. 1938 tot 1942 in Utrecht, op een door een paard getrokken wagen. In 1942 stelde de Duitse bezetter een verbod in op alle vermaak en dus ook op draaiorgels: de Arabier verdween voorlopig uit het straatbeeld. In 1948 kreeg het orgel een grootscheepse restauratie. Het werd verbouwd tot de staat waarin we het orgel nu kennen. Tijdens de Groningse jaren (1952-1977) kreeg de Arabier vijf prachtige beelden van oude orgels van Gasparini, Bruder en Limonaire. In 1977 keerde het terug naar de firma Perlee in Amsterdam waarna Museum Speelklok het orgel in 2008 verwierf voor de collectie.

Meer weten over onze collectie? Lees hier meer.